Ration Card E-KYC Update महाराष्ट्रातील कोट्यवधी कुटुंबे दररोजच्या जेवणासाठी शासकीय रेशन व्यवस्थेवर अवलंबून आहेत. विशेषत: गरीब आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी रेशन हा आधार असतो. परंतु आता एक महत्त्वाचा निर्णय घेण्यात आला आहे जो सर्व रेशनकार्ड धारकांना प्रभावित करणार आहे – 30 एप्रिल 2025 नंतर, ज्या कुटुंबांनी ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण केली नसेल, त्यांना शासकीय धान्य मिळणार नाही.
शासनाचा महत्त्वपूर्ण निर्णय
सरकारने हा निर्णय रेशन वितरण व्यवस्थेत अधिक पारदर्शकता आणण्यासाठी आणि गैरप्रकारांना आळा घालण्यासाठी घेतला आहे. दरवर्षी कोट्यवधी रुपयांचे नुकसान होत असल्याचे शासनाच्या निदर्शनास आले आहे. बनावट रेशनकार्ड, एकाच व्यक्तीचे अनेक रेशनकार्ड, मृत व्यक्तींचे नाव रेशनकार्डवर असणे अशा अनेक समस्या आहेत. या समस्यांवर उपाय म्हणून ई-केवायसी सक्तीचे करण्यात आले आहे.
ई-केवायसी म्हणजे नेमके काय?
ई-केवायसी म्हणजे इलेक्ट्रॉनिक नो युवर कस्टमर (Electronic Know Your Customer). ही एक डिजिटल ओळख प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये आधार कार्डाशी तुमच्या रेशनकार्डाचे जोडणी केली जाते. या प्रक्रियेमध्ये कुटुंबातील सर्व सदस्यांच्या आधार क्रमांकाची पडताळणी केली जाते, त्यांचे बायोमेट्रिक डेटा (बोटांचे ठसे) घेतले जातात आणि या दोन्ही माहितीचे एकत्रीकरण केले जाते.
ई-केवायसी केल्यामुळे खालील फायदे होतात:
- पात्र लाभार्थ्यांची निश्चिती – खरे लाभार्थी कोण आहेत याची खात्री करता येते.
- बनावट कार्डधारकांना रोखणे – एकाच व्यक्तीच्या नावे अनेक रेशनकार्ड असल्यास त्याचा शोध घेता येतो.
- मृत व्यक्तींच्या नावावरील लाभ थांबवणे – मृत व्यक्तींच्या नावे चालू असलेले रेशनकार्ड रद्द करता येतात.
- डिजिटलायझेशन – संपूर्ण प्रक्रिया डिजिटल झाल्याने त्यात पारदर्शकता येते आणि भ्रष्टाचारास आळा बसतो.
ई-केवायसीसाठी आवश्यक कागदपत्रे
ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड – कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याचे आधार कार्ड आवश्यक आहे. आधारशिवाय ई-केवायसी होऊ शकत नाही.
- रेशन कार्ड – सध्याचे रेशन कार्ड अद्यतनित (अपडेट) करण्यासाठी आवश्यक आहे.
- मृत्यू प्रमाणपत्र – जर रेशनकार्डावरील कोणी सदस्य मृत झाला असेल, तर त्याचे मृत्यू प्रमाणपत्र सादर करावे लागेल, जेणेकरून त्या व्यक्तीचे नाव कार्डवरून काढता येईल.
- जन्म प्रमाणपत्र – जर कुटुंबात नवीन सदस्याचा समावेश करायचा असेल, तर त्याचे जन्म प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
लक्षात ठेवा, आधार कार्ड हे सर्वात महत्त्वाचे कागदपत्र आहे. कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याचे आधार कार्ड असणे अनिवार्य आहे. जर कोणाचे आधार कार्ड नसेल, तर प्रथम आधार कार्ड काढावे आणि नंतरच ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करावी.
ई-केवायसी कशी करावी?
ई-केवायसी करण्यासाठी दोन पर्याय उपलब्ध आहेत:
1. मोबाईल अॅपद्वारे (घरबसल्या)
स्मार्टफोन असलेल्या नागरिकांसाठी हा सर्वात सोपा मार्ग आहे. त्यासाठी खालील पायऱ्या:
- अॅप डाउनलोड करा – गुगल प्ले-स्टोअरवरून ‘Mera e-KYC’ अॅप डाउनलोड करा. हे अॅप सरकारचे अधिकृत अॅप आहे.
- नोंदणी करा – अॅप उघडल्यानंतर, तुमचा आधार क्रमांक टाका. तुमच्या नोंदणीकृत मोबाईल क्रमांकावर एक OTP (वन टाइम पासवर्ड) येईल. तो OTP अॅपमध्ये टाका.
- माहिती भरा – त्यानंतर तुमचा रेशन कार्ड क्रमांक, कुटुंबातील सदस्यांची माहिती आणि इतर आवश्यक तपशील भरा.
- आधार प्रमाणीकरण – कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याचा आधार क्रमांक जोडा. यासाठी त्या सदस्याच्या नोंदणीकृत मोबाईलवर OTP येईल.
- फोटो अपलोड करा – कुटुंबप्रमुखाचा अलीकडील फोटो अपलोड करा.
- सबमिट करा – सर्व माहिती तपासून पाहा आणि सबमिट बटणावर क्लिक करा.
- पुष्टी मिळवा – ई-केवायसी यशस्वी झाल्यानंतर, तुम्हाला एक पुष्टी संदेश (कन्फर्मेशन मेसेज) मिळेल. हा संदेश भविष्यात संदर्भासाठी जतन करून ठेवा.
2. जवळच्या रेशन दुकानात जाऊन (ऑफलाइन)
ज्या नागरिकांकडे स्मार्टफोन नाही किंवा जे तांत्रिक बाबींशी परिचित नाहीत, त्यांच्यासाठी हा पर्याय उपलब्ध आहे:
- रेशन दुकानात जा – तुमच्या जवळच्या सरकारी रेशन दुकानात जा. अनेक रेशन दुकानदारांकडे ई-केवायसी करण्यासाठी आवश्यक उपकरणे आहेत.
- आवश्यक कागदपत्रे घेऊन जा – वर नमूद केलेली सर्व आवश्यक कागदपत्रे (आधार कार्ड, रेशन कार्ड इ.) सोबत न्या.
- बायोमेट्रिक देणे – दुकानदार किंवा अधिकृत कर्मचारी तुमच्या बोटांचे ठसे (फिंगरप्रिंट) घेतील. यासाठी विशेष डिव्हाइस वापरले जाते.
- फॉर्म भरणे – आवश्यक फॉर्म भरा आणि दुकानदाराला द्या.
- पावती मिळवा – प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला एक पावती मिळेल. ही पावती संदर्भासाठी जतन करून ठेवा.
ई-केवायसी न केल्यास होणारे परिणाम
30 एप्रिल 2025 ही ई-केवायसी पूर्ण करण्याची अंतिम तारीख आहे. या तारखेपर्यंत जर तुम्ही ई-केवायसी पूर्ण केली नाही, तर खालील परिणाम भोगावे लागतील:
- रेशन बंद होणे – सर्वात महत्त्वाचा परिणाम म्हणजे तुम्हाला शासकीय धान्य (तांदूळ, गहू, साखर, तेल इ.) मिळणे बंद होईल.
- इतर लाभांपासून वंचित – रेशनकार्डाशी संलग्न इतर अनेक शासकीय योजनांचा लाभही मिळणार नाही.
- रेशनकार्ड निलंबित – ई-केवायसी न केल्यामुळे तुमचे रेशनकार्ड तात्पुरते निलंबित केले जाऊ शकते.
- नव्याने नोंदणी – नंतर पुन्हा रेशनकार्ड चालू करण्यासाठी संपूर्ण प्रक्रिया नव्याने करावी लागेल, ज्यात बराच वेळ आणि कागदपत्रे लागू शकतात.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
1. आधार कार्ड नसल्यास काय करावे?
जर तुमच्याकडे आधार कार्ड नसेल, तर प्रथम जवळच्या आधार नोंदणी केंद्रात जाऊन आधार कार्डासाठी नोंदणी करा. आधार मिळाल्यानंतरच ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करता येईल.
2. रेशनकार्डावर नव्याने नाव कसे समाविष्ट करावे?
नवीन जन्माला आलेल्या बाळाचे नाव रेशनकार्डावर समाविष्ट करण्यासाठी जन्म प्रमाणपत्र आणि आधार कार्ड (जर असेल तर) घेऊन रेशन दुकानात जावे लागेल. तेथे योग्य फॉर्म भरून नाव समाविष्ट करता येईल.
3. मृत व्यक्तीचे नाव कसे काढावे?
रेशनकार्डावरील मृत व्यक्तीचे नाव काढण्यासाठी त्या व्यक्तीचे मृत्यू प्रमाणपत्र, आधार कार्ड आणि रेशनकार्ड घेऊन रेशन दुकानात जा. तेथे विशिष्ट फॉर्म भरून ही प्रक्रिया पूर्ण करता येईल.
4. ‘Mera e-KYC’ अॅप डाउनलोड करताना समस्या येत असल्यास काय करावे?
जर अॅप डाउनलोड करताना अडचणी येत असतील, तर खालील पर्याय वापरा:
- प्ले-स्टोअर अपडेट करा
- इंटरनेट कनेक्शन तपासा
- फोनमधील स्टोरेज तपासा
- किंवा जवळच्या रेशन दुकानात जाऊन ऑफलाइन पद्धतीने ई-केवायसी करा
5. OTP मिळत नसल्यास काय करावे?
OTP न मिळाल्यास:
- आधारशी जोडलेला मोबाईल क्रमांक अद्यतनित (अपडेट) आहे याची खात्री करा
- नेटवर्क कनेक्टिव्हिटी तपासा
- ‘Resend OTP’ पर्याय निवडा
- काही मिनिटे वाट पाहा आणि पुन्हा प्रयत्न करा
शेवटच्या तारखेपूर्वी ई-केवायसी का करावी?
शेवटच्या तारखेच्या (30 एप्रिल 2025) आधी ई-केवायसी करण्याचे अनेक फायदे आहेत:
- गर्दी टाळणे – शेवटच्या दिवशी सर्वांनी एकाच वेळी ई-केवायसी करण्याचा प्रयत्न केल्यास, सर्व्हरवर अतिरिक्त ताण पडू शकतो आणि प्रक्रिया संथ होऊ शकते.
- तांत्रिक अडचणी टाळणे – अंतिम क्षणी तांत्रिक अडचणी येऊ शकतात, ज्यामुळे तुमची ई-केवायसी रेंगाळू शकते.
- वेळेची बचत – आधीच प्रक्रिया पूर्ण केल्यास तुम्हाला तणावातून मुक्ती मिळेल आणि वेळेची बचत होईल.
- निरंतर रेशन पुरवठा – वेळेवर ई-केवायसी केल्यास, तुमच्या रेशनमध्ये कोणताही खंड पडणार नाही.
सरकारकडून विनंती
सरकारने सर्व पात्र रेशनकार्डधारकांना 30 एप्रिल 2025 च्या आधी ई-केवायसी पूर्ण करण्याचे आवाहन केले आहे. यासाठी अतिरिक्त मदत केंद्रे आणि विशेष शिबिरेही आयोजित केली जात आहेत. शासनाच्या या निर्णयामागे रेशन व्यवस्थेतील गैरप्रकार रोखणे आणि योग्य लाभार्थ्यांपर्यंत लाभ पोहोचवणे हा मुख्य हेतू आहे.
ई-केवायसी ही केवळ एक प्रशासकीय प्रक्रिया नाही, तर ती तुमच्या रेशन हक्कांशी निगडित महत्त्वाची बाब आहे. महाराष्ट्रातील लाखो कुटुंबांसाठी रेशन हा उपजीविकेचा प्रमुख आधार आहे, त्यामुळे 30 एप्रिल 2025 च्या अंतिम मुदतीपूर्वी ई-केवायसी पूर्ण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
मुदतीपूर्वी ई-केवायसी करा आणि तुमचा धान्य हक्क अबाधित ठेवा. लक्षात ठेवा, योग्य कागदपत्रांसह प्रक्रिया अतिशय सोपी आहे आणि ती घरबसल्याही पूर्ण करता येते. कोणत्याही अडचणी आल्यास, तुमच्या जवळच्या रेशन दुकानात, तहसील कार्यालयात किंवा जिल्हा पुरवठा कार्यालयात संपर्क साधा.
एक जबाबदार नागरिक म्हणून आपली ई-केवायसी वेळेत पूर्ण करून, रेशन वितरण व्यवस्थेतील पारदर्शकता वाढवण्यासाठी शासनाच्या प्रयत्नांना सहकार्य करा. आणि होय, सर्वात महत्त्वाचे – तुमचा धान्य पुरवठा अखंडित ठेवा!
Also Read:
30 एप्रिलनंतर मोफत रेशन बंद? Free ration