10th and 12th board महाराष्ट्र राज्यातील दहावी आणि बारावी बोर्डाच्या विद्यार्थ्यांसाठी सध्या आनंदाची बातमी आहे. राज्य शिक्षण मंडळाने नुकताच एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे, ज्यामुळे विद्यार्थी आणि पालकांमध्ये उत्साहाचे वातावरण निर्माण झाले आहे. आज आपण या निर्णयाची सविस्तर माहिती पाहणार आहोत, तसेच बोर्डाच्या निकालांबद्दल अद्ययावत माहिती जाणून घेणार आहोत.
परीक्षा पद्धतीत मूलभूत बदल
महाराष्ट्रात सध्या जिल्हा परिषदांच्या शाळांसह मराठी माध्यमांच्या शाळांमधील पटसंख्या दिवसेंदिवस कमी होत आहे. सीबीएसई आणि सेमी इंग्रजी माध्यमांकडे पालक आणि विद्यार्थ्यांचा कल वाढल्याचे दिसून येत आहे. या पार्श्वभूमीवर, राज्य शैक्षणिक संशोधन व परिषदेने पहिली ते बारावीपर्यंतच्या विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा पद्धतीत आणि प्रश्नपत्रिकांच्या स्वरूपात मूलभूत बदल करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
या बदलांच्या अंमलबजावणीसाठी एक सविस्तर कृती आराखडा तयार करण्याचे काम सुरू आहे. या बदलांमुळे विद्यार्थ्यांवरील अभ्यासाचा ताण कमी होणार असून, परीक्षा काळातील घोकंपट्टीची पद्धत थांबवण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे. नवीन प्रश्नपत्रिकांमध्ये विद्यार्थ्यांच्या सरळ ज्ञान, समज आणि प्राप्त माहितीच्या वापरावर भर दिला जाणार आहे.
प्रश्नपत्रिकांचे नवे स्वरूप
नवीन प्रश्नपत्रिकांमध्ये सर्व विषयांच्या प्रश्नपत्रिकांमध्ये अन्य विषयांचेही प्रश्न समाविष्ट असतील. उदाहरणार्थ, पहिली ते नववीच्या विद्यार्थ्यांच्या गणित व इंग्रजीचे प्रश्न विज्ञान किंवा इतिहास-भूगोल विषयाच्या प्रश्नपत्रिकेत समाविष्ट असतील. तसेच विज्ञान, भूगोल-इतिहास विषयाच्या प्रश्नपत्रिकेत इंग्रजी व गणितावर आधारित प्रश्न असतील.
या पद्धतीमुळे विद्यार्थी त्यांच्याकडील सरळज्ञान, समज आणि ज्ञानाचा वापर करून विचारपूर्वक उत्तरे लिहू शकतील. परंपरागत घोकंपट्टीपेक्षा, विद्यार्थ्यांकडील प्राप्त ज्ञान आणि माहितीचा अधिकाधिक वापर उत्तरे लिहिण्यासाठी करता येईल, असे प्रश्नपत्रिकांचे स्वरूप राहणार आहे.
उत्तरपत्रिका तपासणीत बदल
आता एका शाळेतील विद्यार्थ्यांच्या (पहिली ते नववी) उत्तरपत्रिका दुसऱ्या शाळांमधील शिक्षक तपासतील, असा महत्त्वाचा बदल अपेक्षित आहे. सध्या पहिली ते बारावीच्या विद्यार्थ्यांच्या वर्षातून दोनदा शाळा स्तरावर अंतर्गत मूल्यमापनाच्या परीक्षा (चाचण्या) होतात आणि त्या प्रश्नपत्रिका शाळा स्तरावर तयार केल्या जातात, तसेच मूल्यमापनही शाळाच करते.
पण या प्रचलित पद्धतीत आता मोठा बदल होणार आहे. २०२५-२६च्या शैक्षणिक वर्षापासून या बदलांची अंमलबजावणी सुरू होणार आहे. या नवीन पद्धतीमुळे मूल्यमापन प्रक्रिया अधिक पारदर्शक आणि निष्पक्ष होणार असल्याचे अपेक्षित आहे.
यशदा प्रशिक्षणाची भूमिका
केंद्र व राज्य मंडळाच्या माध्यमातून ‘यशदा’कडून बोर्ड परीक्षेच्या प्रश्नपत्रिका तयार करणाऱ्या विषयतज्ज्ञांचे (पेपर सेटिंग करणारे शिक्षक) प्रशिक्षण नुकतेच पूर्ण झाले आहे. या प्रशिक्षणादरम्यान, नवीन प्रश्नपत्रिका तयार करण्याच्या पद्धती आणि विद्यार्थ्यांच्या विचार प्रक्रियेला चालना देणाऱ्या प्रश्नांच्या स्वरूपावर भर देण्यात आला.
राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेचे संचालक राहुल रेखावार यांच्या मते, “पहिली ते बारावीच्या विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा व प्रश्नपत्रिकांचे स्वरूप बदलणार असून त्यादृष्टीने कृती आराखडा तयार करण्याचे काम सुरू आहे. परीक्षा काळातील अभ्यासाचा ताण, घोकंपट्टी थांबावी हा त्यामागील प्रमुख हेतू असून सरळ ज्ञान आणि समजावर आधारित प्रश्न असतील.”
निकालांचा अद्ययावत कॅलेंडर
यंदा दहावी आणि बारावीच्या विद्यार्थ्यांची परीक्षा नेहमीपेक्षा १० दिवस अगोदर पार पडली आहे. आता इयत्ता बारावीच्या विद्यार्थ्यांच्या सर्व उत्तरपत्रिकांची तपासणी पूर्ण झाली असून, पुढील आठवड्यात राज्यातील नऊ विभागीय मंडळाच्या अध्यक्षांकडून त्याची पडताळणी होऊन निकाल छपाईसाठी पाठविले जाणार आहेत.
बोर्डातील वरिष्ठ सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, १५ मेपूर्वी इयत्ता बारावीचा निकाल जाहीर होण्याची शक्यता आहे, तर दहावीच्या विद्यार्थ्यांचा निकाल २० ते २२ मेपर्यंत जाहीर होण्याची अपेक्षा आहे.
शैक्षणिक नुकसान टाळण्याचा प्रयत्न
यावर्षी दहावी आणि बारावीच्या परीक्षा लवकर घेण्यामागील एकमेव कारण म्हणजे बोर्डाच्या परीक्षांचा निकाल लवकर लावून पुढील प्रवेश प्रक्रियेत उशीर न होणे. विद्यार्थ्यांचे शैक्षणिक नुकसान होऊ नये या दृष्टिकोनातून परीक्षा आणि निकाल लवकर जाहीर करण्याचा निर्णय घेण्यात आला होता.
हा निर्णय विद्यार्थी आणि पालकांच्या हिताचा असून, यामुळे विद्यार्थ्यांना पुढील शैक्षणिक वर्षासाठी वेळेत प्रवेश घेता येणार आहे. तसेच निकाल लवकर लागल्यामुळे विद्यार्थ्यांना पुढील शिक्षणासाठी आखणी करण्यास पुरेसा वेळ मिळणार आहे.
गुणवत्ता वाढीसाठी महत्त्वाचे पाऊल
राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेचे संचालक यांच्या मते, हे बदल गुणवत्ता वाढीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरणार आहेत. विद्यार्थ्यांची विचार करण्याची क्षमता वाढावी, त्यांचे ज्ञान व्यापक व्हावे आणि शिक्षणाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलावा, हा या बदलांमागील मुख्य उद्देश आहे.
सीबीएसई आणि अन्य आंतरराष्ट्रीय बोर्डांच्या धर्तीवर हे बदल करण्यात येत असून, यामुळे महाराष्ट्र राज्य बोर्डाच्या विद्यार्थ्यांमध्ये स्पर्धात्मक क्षमता वाढण्यास मदत होणार आहे.
पालक-विद्यार्थी प्रतिक्रिया
या बदलांबद्दल पालकांमध्ये मिश्र प्रतिक्रिया दिसून येत आहेत. काही पालकांच्या मते, परीक्षेच्या स्वरूपात बदल होणे ही चांगली बाब आहे, कारण यामुळे विद्यार्थ्यांमधील घोकंपट्टीची प्रवृत्ती कमी होणार आहे. तर काही पालकांना विद्यार्थ्यांना नवीन पद्धतीशी जुळवून घेण्यासाठी वेळ लागू शकतो, अशी चिंता आहे.
विद्यार्थ्यांमध्ये मात्र उत्साह दिसून येत आहे. त्यांच्या मते, घोकंपट्टीपेक्षा समजून अभ्यास करणे अधिक फायदेशीर आहे आणि यामुळे त्यांचे ज्ञान दीर्घकाळ टिकून राहण्यास मदत होणार आहे.
२०२५-२६च्या शैक्षणिक वर्षापासून या बदलांची अंमलबजावणी होणार असल्याने, शिक्षण मंडळाकडून शिक्षक, विद्यार्थी आणि पालकांसाठी मार्गदर्शक सत्रे आयोजित करण्याची अपेक्षा आहे. या सत्रांद्वारे नवीन मूल्यमापन पद्धती आणि प्रश्नपत्रिकांच्या स्वरूपाबद्दल सविस्तर माहिती देण्यात येणार आहे.
शिक्षण मंडळाच्या या निर्णयामुळे महाराष्ट्रातील शिक्षण पद्धतीत मूलभूत बदल होण्याची शक्यता आहे. या बदलांमुळे विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास होणार असून, त्यांच्यातील विचार करण्याची क्षमता वाढणार आहे. शिवाय, अन्य बोर्डांच्या तुलनेत महाराष्ट्र राज्य मंडळाची प्रतिष्ठा वाढण्यास मदत होणार आहे.
महाराष्ट्र राज्य बोर्डाच्या परीक्षा पद्धतीत आणि प्रश्नपत्रिकांच्या स्वरूपात होणारे हे बदल विद्यार्थ्यांसाठी आनंदाची बातमी आहे. या बदलांमुळे विद्यार्थ्यांवरील अभ्यासाचा ताण कमी होणार असून, त्यांची विचार करण्याची क्षमता वाढणार आहे. शिवाय, निकाल लवकर जाहीर होणार असल्याने, पुढील शैक्षणिक वर्षासाठी विद्यार्थ्यांना पुरेसा वेळ मिळणार आहे.
राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेचे हे पाऊल नक्कीच स्वागतार्ह आहे आणि यामुळे महाराष्ट्रातील शिक्षण पद्धती अधिक प्रगतिशील होण्यास मदत होणार आहे. आता पालक आणि विद्यार्थ्यांना दहावी आणि बारावीच्या निकालांची प्रतीक्षा आहे, जे बोर्डाच्या माहितीनुसार मे महिन्याच्या मध्य ते अखेरीस जाहीर होणार आहेत.
