ration card holders महाराष्ट्रातील लाखो कुटुंबे शासकीय धान्य वितरण प्रणाली अर्थात रेशन व्यवस्थेवर अवलंबून आहेत. विशेषतः गरीब आणि आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत घटकांसाठी ही व्यवस्था जीवनावश्यक बनली आहे. मात्र आता रेशन मिळवण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आला आहे. राज्य सरकारने सर्व रेशन कार्डधारकांसाठी ई-केवायसी (इलेक्ट्रॉनिक नो योर कस्टमर) प्रक्रिया अनिवार्य केली आहे. या लेखात आपण ई-केवायसी प्रक्रियेबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
ई-केवायसी अनिवार्य करण्यामागील उद्देश
महाराष्ट्र सरकारने रेशन वितरण प्रणालीतील गैरप्रकार रोखण्यासाठी आणि पात्र लाभार्थ्यांनाच लाभ मिळावा यासाठी ई-केवायसी प्रक्रिया सुरू केली आहे. बऱ्याचदा एकाच व्यक्तीची अनेक ठिकाणी नोंदणी असणे, मृत व्यक्तींच्या नावावर रेशन घेणे, बनावट कार्ड तयार करणे अशा प्रकारचे गैरव्यवहार होत असतात. ई-केवायसी प्रक्रियेमुळे हे सर्व प्रकार थांबवणे शक्य होणार आहे. या प्रक्रियेमुळे केवळ वास्तविक लाभार्थीच रेशन घेऊ शकतील आणि सरकारी योजनांचा लाभ योग्य व्यक्तींपर्यंत पोहोचेल.
ई-केवायसी म्हणजे काय?
ई-केवायसी म्हणजे इलेक्ट्रॉनिक नो योर कस्टमर, हा एक प्रकारचा डिजिटल सत्यापन प्रक्रिया आहे. यामध्ये रेशन कार्डधारकांच्या आधार कार्डाची तपासणी केली जाते आणि त्यांची ओळख प्रस्थापित केली जाते. ई-केवायसी प्रक्रियेद्वारे रेशन कार्डधारकांची माहिती आधार डेटाबेससोबत जोडली जाते. यामुळे शासनाला हे सुनिश्चित करता येते की रेशन कार्डधारक वास्तविक आहे आणि त्याची माहिती अचूक आहे.
ई-केवायसीची अंतिम मुदत
महाराष्ट्र सरकारने सर्व रेशन कार्डधारकांसाठी 30 एप्रिल 2025 ही ई-केवायसी पूर्ण करण्याची अंतिम मुदत निश्चित केली आहे. या तारखेनंतर ज्या कुटुंबांची ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण झालेली नसेल, त्यांना रेशन मिळणार नाही. म्हणून सर्व रेशन कार्डधारकांनी ही प्रक्रिया तातडीने पूर्ण करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
ई-केवायसीसाठी आवश्यक कागदपत्रे
ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- रेशन कार्ड: कुटुंबाचे मूळ रेशन कार्ड अत्यावश्यक आहे.
- आधार कार्ड: रेशन कार्डावर नोंदणीकृत सर्व सदस्यांची आधार कार्डे आवश्यक आहेत. प्रत्येक सदस्याचे आधार क्रमांक रेशन कार्डशी जोडणे आवश्यक आहे.
- मृत्यू प्रमाणपत्र: जर कुटुंबातील कोणी सदस्य मृत्युमुखी पडला असेल, तर त्याचे मृत्यू प्रमाणपत्र सादर करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्याचे नाव रेशन कार्डावरून वगळता येईल.
- जन्म प्रमाणपत्र: जर कुटुंबात नवीन सदस्य (बाळ) जन्माला आला असेल आणि त्याचे नाव रेशन कार्डावर समाविष्ट करायचे असेल, तर जन्म प्रमाणपत्र सादर करणे आवश्यक आहे.
- मोबाईल नंबर: ई-केवायसी प्रक्रियेदरम्यान ओटीपी प्राप्त करण्यासाठी एक वैध मोबाईल नंबर आवश्यक आहे. हा मोबाईल नंबर आधार कार्डशी लिंक असणे फायदेशीर ठरेल.
ई-केवायसी कशी करावी?
रेशन कार्डधारकांसाठी ई-केवायसी पूर्ण करण्याचे दोन प्रमुख मार्ग आहेत:
1. मोबाईल अॅप द्वारे (ऑनलाइन पद्धत)
- मेरा ई-केवायसी नावाचे अधिकृत अॅप प्ले स्टोअर किंवा अॅप स्टोअरवरून डाउनलोड करा.
- अॅप उघडून आपला आधार क्रमांक प्रविष्ट करा.
- आधार-लिंक्ड मोबाईल नंबरवर आलेला ओटीपी टाका.
- रेशन कार्ड क्रमांक आणि इतर आवश्यक माहिती भरा.
- कुटुंबातील सर्व सदस्यांची माहिती तपासून पहा आणि आवश्यक असल्यास अद्यतनित करा.
- सर्व माहिती भरल्यानंतर ‘सबमिट’ बटणावर क्लिक करा.
- यशस्वी ई-केवायसीनंतर, आपल्याला पुष्टीकरण संदेश प्राप्त होईल.
2. रेशन दुकानात जाऊन (ऑफलाइन पद्धत)
- ज्या नागरिकांकडे स्मार्टफोन नाही किंवा ज्यांना तांत्रिक अडचणी येतात, त्यांनी आपल्या जवळच्या रेशन दुकानात (पीडीएस) जावे.
- आवश्यक सर्व कागदपत्रे घेऊन जा.
- तेथे, बायोमेट्रिक सत्यापन म्हणजेच बोटांचे ठसे किंवा आयरिस स्कॅन द्वारे तुमची ओळख प्रस्थापित केली जाईल.
- रेशन दुकानदार किंवा अधिकृत कर्मचारी तुमची माहिती सिस्टममध्ये अपडेट करतील.
- प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला पुष्टीकरण स्लिप दिली जाईल.
ई-केवायसी मध्ये येणाऱ्या समस्या आणि त्यांचे निराकरण
1. आधार-मोबाईल लिंकिंग समस्या
जर आपला मोबाईल नंबर आधार कार्डशी लिंक नसेल, तर ओटीपी प्राप्त करण्यात अडचणी येऊ शकतात. अशा परिस्थितीत, आपण जवळच्या आधार नोंदणी केंद्रात जाऊन आपला मोबाईल नंबर आधारशी लिंक करू शकता.
2. सदस्यांची माहिती अद्यतनित करणे
जर रेशन कार्डावरील कोणत्याही सदस्याची माहिती चुकीची असेल किंवा अद्यतनित करणे आवश्यक असेल, तर तहसील कार्यालय किंवा अन्न पुरवठा विभागाच्या कार्यालयात जाऊन योग्य प्रक्रिया अनुसरून ती दुरुस्त करून घ्यावी.
3. तांत्रिक अडचणी
ऑनलाइन प्रक्रियेदरम्यान तांत्रिक अडचणी आल्यास, टोल-फ्री हेल्पलाइन नंबरवर संपर्क साधावा किंवा जवळच्या रेशन दुकानात जाऊन मदत घ्यावी.
ई-केवायसी न केल्यास होणारे परिणाम
महाराष्ट्र सरकारने स्पष्टपणे घोषित केले आहे की 30 एप्रिल 2025 नंतर ई-केवायसी न केलेल्या रेशन कार्डधारकांना रेशनचा लाभ मिळणार नाही. याचा अर्थ असा की:
- रेशन कार्डधारकांना सबसिडी दरात धान्य मिळणार नाही.
- प्रधानमंत्री गरीब कल्याण अन्न योजनेचा लाभ बंद होईल.
- राज्य सरकारच्या विविध अन्न सुरक्षा योजनांचा लाभ मिळणार नाही.
- अन्य शासकीय योजना ज्या रेशन कार्डशी जोडलेल्या आहेत, त्यांचा लाभही मिळणार नाही.
म्हणूनच, सर्व रेशन कार्डधारकांनी वेळेत ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
सरकारी पावले
महाराष्ट्र सरकारने ई-केवायसी प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी विविध पावले उचलली आहेत:
- विशेष शिबिरांचे आयोजन: ग्रामीण आणि दुर्गम भागांमध्ये विशेष ई-केवायसी शिबिरांचे आयोजन केले जात आहे.
- हेल्पडेस्क: नागरिकांच्या शंकांचे निराकरण करण्यासाठी जिल्हा आणि तालुका पातळीवर हेल्पडेस्क स्थापन केले आहेत.
- जनजागृती मोहीम: ई-केवायसी प्रक्रियेबद्दल जनजागृती करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर प्रचार मोहीम राबविली जात आहे.
ई-केवायसी प्रक्रिया महाराष्ट्रातील रेशन वितरण प्रणालीत पारदर्शकता आणण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. यामुळे खरे लाभार्थी ओळखणे आणि गैरव्यवहार रोखणे शक्य होणार आहे. सर्व रेशन कार्डधारकांनी 30 एप्रिल 2025 च्या अंतिम मुदतीपूर्वी ही प्रक्रिया पूर्ण करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
आपल्या कुटुंबाचे अन्न सुरक्षा हक्क अबाधित ठेवण्यासाठी आणि शासकीय योजनांचा निरंतर लाभ घेण्यासाठी आजच ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करा. लक्षात ठेवा – “ई-केवायसी केल्यावरच तुमचं कुटुंब रेशन घेऊ शकेल!“
